کشت نشا گوجه‌فرنگی یا کشت بذر؟ کدام‌یک بهتر است؟ حتی اگر در زمینه کشاورزی هیچ سررشته‌ای نداشته باشید به‌احتمال زیاد تابه‌حال کلمات «بذر» و «نشا» به گوشتان خورده است و می‌دانید که پرورش محصولات کشاورزی از راه کشت یکی از این دو میسر می‌شوند؛ اما آیا تفاوت آن‌ها را می‌دانید؟
صرفه‌جویی در مصرف آب و هزینه‌ها همواره یکی از دغدغه‌های اصلی کشاورزان بوده است. مطابق آمار سازمان جهاد کشاورزی كشت نشا در یک بازه زمانی پنج‌ساله، با درنظرگرفتن روزانه سه نوبت آبیاری در سطح 50 هزار هکتار زمین زراعی، باعث صرفه‌جویی 50 مترمکعب آب و مبلغ 360 میلیارد ریال می‌شود که رقم بسیار قابل‌توجهی است.
نشاکاری چیست؟
نشا گیاهی است کوچک و چند برگ که از رشد اولیه بذر در محیطی به نام خزانه به دست می‌آید. این گیاهچه، کاملاً سالم و قوی و عاری از هرگونه آفت و بیماری است. قسمتی از دوره رشد نشا در یک محیط کنترل شده با نور و دمای مشخص طی شده است. این نهال کوچک پس از رشد کافی به زمین اصلی یا به گلخانه منتقل می‌شود.
تفاوت‌های بذر گوجه‌فرنگی و نشا گوجه‌فرنگی
کشاورزان عزیز! در اولین قدم باید بدانید بذر و نشا گیاهان چه تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند. مهم‌ترین تفاوت‌های بذر و نشا عبارت‌اند از:
- بذرها دانه‌هایی کوچک و سخت به رنگ تیره هستند؛ اما نشا یک گیاهچه کوچک متشکل از یک ساقه و چند برگ است. اگر بذرها را معادل تخمک درون رحم زنان در نظر بگیریم، نشا می‌تواند جنین باشد. زیرا هر دو این‌ها اساسا یکی هستند؛ منتهی در مراحل متفاوتی از رشد خود قرار دارند.
- بذرها به طور مستقیم در زمین زراعی مورد نظر کاشته می‌شوند در حالی که نشا یا همان گیاهچه جوان و نیرومند پیش از انتقال به زمین کشاورزی در سینی‌های مخصوص و در محیطی کنترل شده مراحل اولیه جوانه‌زنی، رشد و تبدیل به یک گیاه چند‌برگ را طی کرده است.
- بذرها بیشتر مناسب کشت داخل هستند. درحالی‌که نشا را می‌توان هم در داخل و هم در خارج به آسانی کشت داد.
- بذر تمام مراحل رشد خود را در یک محیط (زمین کشاورزی یا خاک گلدان) طی می‌کند؛ اما نشا گوجه‌فرنگی نه تنها در ابتدا در محیط کنترل‌شده‌ای به نام خزانه قرار می‌گیرد، بلکه پیش از انتقال کامل به زمین زراعی مورد نظر، در محیطی با شرایط مشابه زمین کشاورزی نهایی قرار می‌گیرد تا بتواند خود را با شرایط جدید تطبیق دهد.
محیط پرورش نشا گوجه‌فرنگی
پرورش نشا بسته به شرایط آب‌وهوایی منطقه ممکن است در گلخانه، شاسی، تونل‌های پلاستیکی یا در خزانه هوای آزاد انجام گیرد. در روش سنتی پرورش نشا در خزانه و یا در شاسی صورت می‌پذیرد؛ اما در شیوه مدرن پرورش نشا، گلخانه‌های حرفه‌ای و مکانیزه و گلخانه‌هایی به شکل تونل پلاستیکی حرف اول را می‌زنند.
خزانه محیطی است کاملاً کنترل شده که به‌منظور رشد حداکثری بذر و تولید یک نشا قوی و سالم طراحی شده و شاسی در واقع به سینی‌های بدون حفره و یک‌تکه‌ای گفته می‌شود که به‌منظور پرورش بذر تولید می‌شوند. بذر پس از طی‌کردن دوره رشد خود و تبدیل‌شدن به یک نهال کوچک به محیط کشت اصلی منتقل می‌شود.
بسترهای مناسب تبدیل بذر به نشا گوجه‌فرنگی
همان‌طور که گفته شد سینی نشا محیطی برای کاشت بذر به‌منظور پرورش نشاست. هر بذر در حفره خود به طور کاملاً مجزا و بدون ارتباط و رقابت با سایر بذور رشد کرده و تبدیل به نشا می‌شود. مزیت سینی نشا آن است که امکان جابه‌جایی راحت و بدون مشکل نشاتا زمین کشاورزی را فراهم می‌کند و می‌توان بارهاوبارها از آن استفاده کرد.
برای تولید نشا، بذر را در بسترهایی نظیر کوکوپیت، پرلیت و پیت ماس پرورش می‌دهند که در ادامه هر یک را به طور مختصر بررسی می‌کنیم.
کوکوپیت
نوعی بستر کشت است که از الیاف، پوشش و پوست میوه نارگیل و به‌صورت فشرده تهیه شده است. کوکوپیت از سه بخش پیت (دانه‌های قهوه‌ای ریز به ابعاد 1 تا 5 میلی‌متر)، الیاف (الیافی نخ مانند و بسیار نازک با طول متغیر) و چیپس (ذرات به‌هم‌چسبیده پیت و الیاف به‌اندازه یک چیپس خوراکی) تشکیل شده است.
پرلیت
پرلیت نوعی سنگ آتشفشانی حاوی خاک سیلیس است که در صورت حرارت دیدن منبسط شده و حجم دانه‌های آن به‌شدت افزایش می‌یابد. این ماده می‌تواند 3 تا 4 برابر وزن خود آب جذب کند. پرلیت در کشاورزی به عنوان یک افزودنی برای اصلاح خاک و یا یک محیط کشت مجزا به کار می‌رود.
پیت ماس
بقایای نوعی خزه خاص به نام اسفاگنوم است که خاک آن بستری از پوسیدگی‌های گیاهی است. در واقع پیت ماس نوعی از زغال سنگ کمیاب است که از فشردگی لایه‌های گیاهی بر روی‌هم در باتلاق‌ها و مناطق مرطوب و پرباران شکل می‌گیرد. بسیاری از کارشناسان پیت ماس را بهترین محیط برای کشت بذر و تولیدنشا می‌دانند.
چگونگی کاشت بذر به‌منظور تولید نشا گوجه‌فرنگی
برای کاشت بذر به‌منظور پرورش نشا، بذرها را به‌صورت دستی یا مکانیزه به سینی‌ها یا زمین خزانه منتقل می‌کنند. کشت مکانیزه با سرعت و دقت بسیار بالاتری انجام می‌شود. خاک مخصوص نشا باید بافتی یکنواخت با چسبندگی لازم و زهکشی مناسب داشته باشد. همچنین خاک نشا باید مواد آلی و مغذی لازم و کافی را برای رشد گیاه داشته باشد.
برای کاشت بذر ابتدا حفره‌های سینی نشا را به میزان 60 تا 70 درصد از خاک مناسب پرکرده و بذر را در قسمت باقی‌مانده کشت می‌دهیم. سپس تمام حفره‌ها را با خاک پرکرده و آبیاری می‌کنیم. در این مرحله به‌منظور تقویت بذر و افزایش قدرت جوانه‌زنی می‌توان از ترکیبات بذر مال مانند اسیدهای هیومیک استفاده کرد.
مزایای کاشت بذر گوجه‌فرنگی
کم‌هزینه‌تر بودن کشت بذر نسبت به کشت نشا و ساده‌تر بودن این روش و در نتیجه قابل‌اجرابودن آن برای همه کشاورزها، باعث می‌شود که برخی کشاورزان روش کشت مستقیم بذر را انتخاب کنند.
معایب کاشت بذر گوجه‌فرنگی
کاشت بذرهای گوجه فرنگی در کنار مزایایی که دارد از نکات منفی نیز برخوردار است. از جمله معایب کشت بذر گوجه فرنگی باید به موارد زیر اشاره کنیم:
- مصرف تعداد بیشتر بذر و در نتیجه افزایش هزینه‌ها
- مصرف زیاد آب در مراحل اولیه کشت
- دیرتر به‌ثمررسیدن و تأخیر در زمان برداشت
- بد سبزی و عدم یکنواختی بوته‌ها
- بازدهی کمتر محصول نسبت به روش کشت نشا
مزایای کاشت نشا گوجه‌فرنگی
کاشت نشا نسبت به کاشت بذر مزایای بسیاری دارد. از جمله مهم‌ترین مزایای نشاکاری می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ایجاد شرایط ایده‌آل برای رشد گیاه در مراحل اولیه
- کاهش طول زمان رشد گیاه در مزرعه
- صرفه‌جویی در مصرف آب به دلیل نیاز کمتر نشا به آب و مقاومت بالاتر آن به بی‌آبی
- تولید محصولات پیش‌رس کردن و دست‌یافتن به قیمت نوبرانه
- امکان رعایت دقیق فاصله بوته‌ها بر روی خطوط کشت
- بی‌نیاز شدن از عملیات اضافه مانند تنک کردن و واکاری در مرحله داشت
- امکان تقویت ریشه گیاه در مرحله نشایی و تولید محصول باکیفیت‌تر
معایب کاشت نشا گوجه‌فرنگی
پرهزینه‌تر بودن نشاکاری، نیاز به نیروی انسانی بیشتر و عدم امکان پرورش برخی محصولات به این روش، از جمله مواردی هستند که می‌توان از آن‌ها به‌عنوان معدود معایب نشاکاری نام برد.
در مناطق گرمسیر کشت بذر گوجه‌فرنگی بهتر است یا کشت نشا گوجه‌فرنگی؟
به طور کلی زمانی که می‌خواهید بین کشت مستقیم بذر و کشت نشایی یکی را انتخاب کنید، پیش از هر کاری از خود سه سوال بپرسید:
- آیا این نوع بذر به راحتی جوانه می‌دهد؟
- آیا برای محصول مورد نظر امکان تولید و رشد نشا وجود دارد؟
- در صورت کاشت بذر، آیا فصل رشد به اندازه‌ای طولانی هست که بذر جوانه زده و خوب رشد کند؟
به‌طورکلی در نیمکره جنوبی (نیمه جنوبی کشور) که دارای فصل رشد (فاصله بین دو زمانی که دمای هوا به صفر درجه سانتی‌گراد می‌رسد) طولانی است، زمان کافی برای پرورش محصولاتی مانند گوجه‌فرنگی با کاشت بذر وجود دارد، اما در نیمکره شمالی که فصل رشد تقریباً پنج ماه است، کاشت نشایی انتخاب بهتری است.
گیاه گوجه‌فرنگی را مانند بسیاری محصولات دیگر می‌توان هم از طریق بذر و هم از طریق کشت نشا پرورش داد؛ اما کاشت نشا گوجه‌فرنگی به دلیل مزایای فراوان از جمله صرفه‌جویی در مصرف آب، راندمان بالاتر، تولید محصولات باکیفیت‌تر و… بسیار محبوب‌تر از کاشت بذر است.
به‌علاوه گیاهانی مانند گوجه‌فرنگی رشد آهسته‌ای دارند. پس اگر به دنبال تولید عمده و سریع محصول برای فروش هستید، کشت بذر روش مناسبی برای شما نخواهد بود. در نتیجه باتوجه‌به خصوصیات گوجه‌فرنگی و درنظرگرفتن مقاومت بالاتر، نیاز به آب کمتر و رشد سریع‌تر نشا نسبت به بذر می‌توان گفت کاشت نشا گوجه‌فرنگی در مناطق گرمسیر منطقی‌تر و به‌صرفه‌تر است.
انواع بذر و نشا گوجه‌فرنگی را از آوین گرین بخواهید!
شرکت خدمات کشاورزی آوین گرین، عرضه‌کننده انواع ملزومات کشاورزی نظیر بذر، نشا، سم و کود شیمیایی باکیفیت است. این برند با بهره‌گیری از علم روز و روش‌های نوین کشاورزی، موفق شده سطح کیفیت محصولات کشاورزی تا حد زیادی ارتقا دهد.
پس اگر به دنبال بهترین رقم نشا گوجه‌فرنگی، بهترین بذر گوجه‌فرنگی و بذر گوجه‌فرنگی گلخانه‌ای هستید، بدون شک بهترین‌ها را در گلخانه آوین خواهید یافت. لازم به ذکر است که کارشناسان آوین گرین در راستای کمک بیشتر به تسهیل و ارتقای کار کشاورزان و گلخانه‌داران عزیز، آماده ارائه مشاوره تخصصی به این عزیزان هستند.
