شاید شما هم مثل بیشتر افراد، نام عسلک را تا کنون نشنیده باشید. باید بدانید که آن نیز یکی از محصولات زنبورعسل است. اما یک تفاوت اساسی با عسل دارد. عسل از شهد گیاه برگرفته میشود. اما عسلک در واقع از حشرات تولید می شود. فکر میکنید خواص آن با عسل برابری میکند؟ اگر در مورد این ماده کنجکاو هستید تا پایان این مقاله همراه ما باشید.
عسلک چیست؟
زنبورها عسل را با خوردن شهد گلها درست می کنند. در واقع زنبور مادهای را می نوشد که گل یا گیاه آن را تولید کرده است. علاوه بر شهد، بر روی برخی گیاهان، گلها و درختان، برخی حشرات مکنده فعالیت می کنند. بر اثر فعالیت آنها ماده ای ترشح می شود که منبع مناسبی برای خوراک زنبورها، مورچهها و برخی دیگر از حشرات است. اگر زنبور از این شیره که در واقع توسط یک حشره دیگر مثل شپشک ترشح شده بنوشد، ماده تولید شده از آن عسلک نام دارد.
به طور خلاصه می توان گفت که شهد تولید شده توسط خود گیاه و عسلک تولید شده توسط یک حشره واسط است که از گیاه تغذیه کرده است. به نوعی این ماده به صورت غیر مستقیم از گیاه تولید می شود. [بیشتر بخوانید، بیشتر بدانید: بره موم عسل را بشناسید]
تفاوت با عسل
منشأ عسل شهد گل است. به عبارت دیگر زنبور برای تولید عسل، شهد تولیدی گلها را جمعآوری میکند درحالیکه برای تولید عسلک؛ شیرابههای قندی تولید شده بر روی قسمتهای مختلف گیاه را جمعآوری مینماید. عسلکها معمولاً رنگ تیرهای دارند درحالیکه عسلها دارای طیف رنگی بسیار متنوعی از زلال و آبگون تا قهوهای تیره هستند. عسلکها و عسلها به لحاظ ترکیب قندها، میزان عناصر معدنی و مواد مؤثر نیز با یکدیگر تفاوت دارند. عسلکها طعم تندتر و شیرینی کمتری در مقایسه با عسلها دارند.
نحوه جمعآوری عسل کوچک!
عسلک به صورت قطرات کوچکی در روی گیاه باقی مانده و به وسیله حشرات جمع آوری می گردد. از جمله حشرات مذکور می توان به زنبوران عسل، واسپها و مورچه ها اشاره کرد. مورچه ها نقش مهمی در تولید آن بازی می کنند. آن ها حشرات مکنده گیاه را در مقابل شکارچیان مورد حمایت خویش قرار میدهند.
هنگامی که زنبورهای عسل به کندو باز می گردند، عسل جمع آوری شده را بین خود عبور می دهند. در نتیجه شهد را با “آنزیم زنبور” مخلوط می کنند. این کار باعث کاهش محتوای آب در تبدیل عسل به عسلک می شود. سپس آنها ماده جمعآوری شده را در سلولهای مومی قرار میدهند. اما در این مرحله محتوای آب ممکن است خیلی زیاد باشد. برای کاهش محتوای آب، زنبورهای عسل بال های خود را در بالای سلول مومی تکان میدهند. این امر به نوبه خود بخشی از آب را تبخیر میکند. پس از اتمام فرآیند، محتوای آب عسلک تقریباً زیر 20 خواهد بود. [شاید این مطلب هم برایتان جالب باشد: چرا عسل شکرک میزند؟]
مهمترین منابع گیاهی عسلک
مشخص است که هر نوع گیاهی نمی تواند برای تولید عسلک مناسب باشد. در جهان، درختان مهمترین و اصلی ترین بسترهای تولید این ماده شیرین هستند. در این بین گونه مخروطیان از بیشترین میزان برخوردار است. به جرئت می توان گفت که معروفترین عسلک دنیا که طرفداران زیادی نیز در کشورهای مختلف دارد، عسلک کاج است. این نوع، شاید شما هم مثل بیشتر ایرانیهابه ویژه در کشور ترکیه مورد استقبال زیادی قرار می گیرد.
برخی گیاهان هستند که از ان ها هم عسل و هم عسلک تولید می شود. برخی از گونه های گیاهی دیگر نیز اگرچه با فعالیت شپشک ها، شیرابه های قندی تولید می شود، اما نمی توانند برای زنبور ها جذاب باشند. چنین شیرابه هایی بیشتر مورد توجه مورچه ها قرار می گیرد. هرچند که شیرابه درخت کاج نیز مود علاقه مورچه نیز هست.
در ایران یکی از معروف ترین عسلک ها، عسلک ترنجبین است. [برای مطالعه بیشتر: همه چیز دربارهی ژل رویال]
عسلک ترنگبین
عسلک تَرنگَبین (تَرنجَبین) از گیاه خارشتر در مراتع نیمه بیابانی و دشت کشور، در استانهای مختلف از جمله خراسان، تهران، قزوین، یزد، گلستان و سمنان برداشت میشود. این عسلک در اثر فعالیت گونهای زنجرک با نام علمی Poophilus nebulosus بر روی گیاه خارشتر ایرانی Alhagi maurorum تولید میشود. شیرابههای قندی که در اواسط تابستان تا اوایل پاییز و بعد از گلدهی خارشتر، بهصورت قطرات سفید بر روی ساقهها تولید میگردد، در صورت سفت و کریستاله شدن توسط اهالی محلی بهعنوان مان ترنگبین جمعآوری میشود. این ماده برای درمان زردی نوزادان مورد استفاده قرار میگیرد.
اما قبل از سفت و کریستاله شدن توسط زنبورهای عسل جمعآوری و در داخل کندو فرآوری و ذخیره میشود. عسلک ترنگبین خالص دارای رنگ بسیار تیره و سیاه رنگ و مزه خاصی شبیه طعم شیره انگور دارد. برداشت آن بهصورت خالص به ندرت صورت میگیرد. در اغلب موارد مخلوط با سایر عسلها است. [معرفی ابزار و وسایل مهم زنبورداری]
عسلک بلوط
منطقه رویشی زاگرس و بهخصوص استانهای کردستان و لرستان، بهعنوان خاستگاه رویشی درخت بسیار ارزشمند بلوط ایرانی Querqus brantii شناخته میشود. این درخت از حدود 5 هزار سال پیش بهصورت وسیع در این مناطق توسعه یافتهاست. در اواخر تابستان بر روی میوههای بلوط حشرهای فعالیت میکند که براثر تغذیه از پیاله میوههای نارس بلوط، باعث تولید شیرابه قندی میشود.
توجه زنبورعسل به این ترکیب قندی جلب شده و به جمعآوری آن میپردازد. نتیجتاً پس از فرآوری در کندو ذخیره میشود. زنبورداران این محصول را بهعنوان عسل بلوط، گزو و شوکه میشناسند. عسلک خالص شوکه دارای طعم تند و رنگ بسیار تیرهای است. در سالهایی که شرایط بهینهای برای فعالیت حشره بر روی بلوط فراهم باشد عسلک بلوط به میزان زیاد _بهطور متوسط از هر کلنی تا ۱۰ کیلوگرم_ تولید و برداشت میشود. بررسیهای علمی بیشتر در زمینه مکانیسم تولید و ارزش تغذیهای و دارویی آن ضروری است.
سخن پایانی
در این نوشتار درباره عسلک و نحوه تولید آن مفصلاً سخن گفتیم. اگر چه عسلک هم یکی از تولیدات زنبور عسل است اما آنچه مشخص است، عسل و عسلک با هم تفاوت دارند. در این مقاله به تفاوتهای آنها پرداختیم. فراموش نکنید مهم است که عسلک را به جای عسل اصل به شما نفروشند. شما هم نظرات و تجربیات خود را در کامنت با ما به اشتراک بگذارید.
