حتما برای شما هم پیش آمده است که هنگام خرید عسل طبیعی این سوال را از خود یا فروشنده پرسیده باشید که از کجا بفهمم این عسل واقعا طبیعی است؟
این پرسش را می‌توان متداول‌ترین سوال خریداران عسل دانست اما متاسفانه پاسخ به این سوال چندان ساده نیست چرا که تقلب در عسل به شیوه‌های گوناگون انجام می‌شود و بسیاری از روش‌های خانگی و حرف‌هایی که زنبورداران و یا فروشندگان عسل می‌زنند نه تنها به خرید بهتر منجر نمی‌شود بلکه میتواند گمراه کننده نیز باشد.
تمام تلاش ما در این مقاله این است که با ذکر روش‌ها مطمئن و علمی به شما کمک کنیم هنگام خرید عسل طبیعی با خیال راحت‌تری خرید خود را انجام دهید.
چرا تشخیص عسل طبیعی اهمیت دارد؟
واقعیت این است که در بسیاری از فرهنگ‌ها به عسل تنها به عنوان یک ماده غذایی نگاه نمی‌کنند بلکه جنبه‌های درمانی آن نیز مد نظر است.
عسل خالص دارای آنزیم‌ها، ویتامین‌ها، مواد معدنی و خواص ضدباکتریایی فراوانی است که به سلامتی بدن کمک می‌کند.
اما اگر عسل تقلبی یا دست‌کاری‌شده مصرف شود، نه تنها هیچ خاصیتی ندارد، بلکه ممکن است باعث مشکلات گوارشی و دیگر عوارض شود. عسل‌های تقلبی معمولاً با شربت‌های صنعتی مانند گلوکز، فروکتوز یا قند نیشکر مخلوط شده‌اند و بیشتر شبیه به یک شیرینی‌جات مصنوعی عمل می‌کنند تا یک داروی طبیعی.
روش‌های سنتی و خانگی تشخیص عسل خالص
همانطور که در ابتدای مطلب نیز گفتیم روش‌های خانگی بسیاری از سمت برخی از فروشندگان عسل به مرور زمان برای تشخیص عسل ذکر شده است که عملا هیچ‌یک از آنها نمی‌توانند به طور قطعی عسل طبیعی را تشخیص دهند. برخی از این روش‌ها عبارتند از
۱. آزمایش با آب سرد
یکی از ساده‌ترین راه‌ها برای بررسی خالص بودن عسل، استفاده از آب است. کافی است یک قاشق عسل را در یک لیوان آب سرد بریزید
- اگر عسل به ته لیوان برود و به‌سرعت حل نشود، احتمالاً طبیعی و خالص است.
- اگر به‌راحتی در آب حل شود و اثری از چسبندگی یا غلظت در آن نباشد، احتمالاً تقلبی است.
2. استفاده از شعله
یک چوب کبریت یا فتیله را در عسل فرو ببرید و سپس آن را روشن کنید
- اگر به راحتی شعله‌ور شد، احتمالاً عسل طبیعی است، چون رطوبت کمی دارد.
- اما اگر نسوخت یا صدای جلز ولز داد، ممکن است آب یا ناخالصی زیادی داشته باشد.
3. تست جذب کاغذ
چند قطره از عسل را روی یک کاغذ خشک یا دستمال کاغذی سفید بچکانید
- عسل خالص روی کاغذ پخش نمی‌شود و به حالت قطره‌ای باقی می‌ماند.
- اما عسل تقلبی به سرعت جذب شده و لکه‌ای مرطوب باقی می‌گذارد.
روش‌های علمی و آزمایشگاهی که اعتبار دارند
اگر چه روش‌های خانگی فاقد هر گونه اعتبار هستند و معمولا نمی‌شود به وسیله آنها عسل طبیعی را تشخیص داد و آن را خرید. اما روش‌ها آزمایشگاهی نه تنها می‌توانند طبیعی بودن عسل را مشخص کنند بلکه حتی می‌توانند کیفیت عسل طبیعی که عامل اصلی تعیین قیمت عسل است را نیز نشان دهند.
به طور کلی نتایج این آزمایش‌ها به صورت مستقیم بر روی قیمت نهایی عسل تاثیرگذار خواهد بود به این معنا که هر چه پارامتر‌های عسل بهتر باشند قیمت بالاتری نیز خواهد داشت.
در زیر به برخی از این آزمایش‌ها اشاره خواهیم کرد و می‌بینیم که هر پارامتر چه چیزی در مورد عسل می‌گوید.
آزمون ساکارز
آزمون ساکارز یکی از ابتدایی‌ترین آزمون‌هایی است که می‌توان برای تشخیص عسل طبیعی انجام داد اما نکته‌ای که باید به آن دقت کرد این است که نه آزمون ساکارز و نه هیچ آزمون دیگری نمی‌توانند به تنهایی طبیعی بودن عسل را تایید کنند. بلکه این آزمون باید در کنار آزمون‌های دیگر مورد بررسی قرار گیرد.
آزمون ساکارز به منظور تشخیص قند ساکارز در عسل انجام می‌شود. میزان استاندارد ساکارز عسل در ایران حداکثر است هر چه این عدد پایین‌تر باشد عسل کیفیت بهتری دارد.
آزمون پرولین
پرولین یک نوع آمینو اسید است که در گرده گیاهان وجود دارد و میزان آن در عسل نشان دهنده این است که زنبور از گرده گل برای تغذیه استفاده کرده است حداقل پرولین در عسل عدد ۱۸۰ است و هر چه این عدد بیشتر باشد نشان از کیفیت بالای عسل است.
البته باید به این نکته هم توجه داشته باشید که برخی عسل‌ها به خودی خود پرولین پایینی دارند مانند عسل مرکبات و برخی دیگر مانند عسل گشنیز پرولین بالایی دارند.
آزمون دیاستاز
دیاستاز نوعی آنزیم است که در بدن زنبور وجود دارد و کار آن شکستن ساکارز و تبدیل آن به دو قند گلوکز و فروکتوز است. وجود این آنزیم در عسل نشان دهنده این است که عسل توسط زنبور تولید شده است و تغلیظ انواع قند‌ها به دست نیامده است.
استاندارد دیاستاز در ایران عدد ۸ است و هر چه این عدد بالاتر باشد نشان از کیفیت بیشتر عسل است.
آزمون نسبت فروکتوز به گلوکز
یکی از تقلب‌های رایج در عسل دادن شربت های پایه گلوکز به زنبور و یا اضافه کردن آن به عسل است که می‌توان این نوع تقلب را با آزمون نسبت فروکتوز به گلوکز تشخیص داد.
نسبت فروکتوز به گلوکز باید همیشه بیشتر از ۰.۹ باشد. اگر این نسبت کمتر از این عدد باشد نشان از تقلب در عسل است.
در زیر یک نمونه برگه آزمایش عسل طبیعی را مشاهده می‌کند
اگر چه آزمایش عسل در یک آزمایشگاه معتبر میتواند به خوبی طبیعی بودن عسل و حتی کیفیت آن را تعیین کند اما متاسفانه هزینه این گونه آزمایش‌ها برای مصرف کننده نهایی مقرون به صرفه نیست و این کار تنها برای عمده فروشان و یا خریداران بزرگ منطقی است.
با این حال راه‌هایی که در پایین به آنها اشاره می‌کنیم می‌توانند تا حد خوبی به شما در یک خرید مطمئن کمک کنند.
خرید عسل از زنبورداران محلی معتمد
یکی از بهترین راه‌ها برای تهیه عسل خالص، خرید مستقیم از زنبورداران محلی است. این افراد معمولاً محصولات خود را به صورت محدود و بدون افزودنی عرضه می‌کنند. اگر امکان بازدید از کندو یا گفتگو با زنبوردار را دارید، می‌توانید از شیوه‌ی تولید و نوع تغذیه‌ی زنبورها نیز مطمئن شوید و همچنین از زنبوردار برگه آزمایش عسل را بخواهید.
اما اگر به هر دلیل زنبوردار معتمدی در دسترس شما نیست می‌توانید از سایت عسل روستایی دیدن کنید و عسل طبیعی را با برگه آزمایش و از زنبوردار معتمد خرید کنید.
علائم ظاهری عسل طبیعی
همچنین از روی برخی از علائم ظاهری عسل می‌توان حدس‌هایی در مورد طبیعی بودن آن زد.
- رنگ: عسل طبیعی بسته به نوع گل و منطقه تولید، رنگ‌های مختلفی دارد (از زرد روشن تا قهوه‌ای تیره). رنگ یکنواخت و بیش از حد روشن ممکن است نشانه‌ی حرارت‌دیدگی یا فیلتر شدن بیش از حد باشد.
- بو و طعم: عسل خالص بوی گل یا گیاه مورد نظر را دارد و طعمی ماندگار. عسل تقلبی ممکن است بی‌بو و طعمی مصنوعی داشته باشد.
- غلظت: عسل طبیعی کشسانی و چسبندگی خاصی دارد، در حالی که عسل تقلبی ممکن است بیش از حد روان باشد.
باورهای غلط درباره تشخیص عسل
- کریستالیزه شدن نشانه تقلب نیست! خیلی از مردم فکر می‌کنند عسل شکرک زده تقلبی است. اما واقعیت این است که کریستالیزه شدن عسل، یک فرآیند طبیعی است و نشانه‌ای از خالص بودن آن است.
- عسل نباید همیشه روان باشد. برخی از عسل‌ها به دلیل نوع گیاه یا شرایط آب‌وهوایی غلیظ‌تر هستند و حتی ممکن است ته‌نشین شوند.
چگونه عسل تقلبی تولید می‌شود؟
تولید عسل تقلبی روش‌های گوناگونی دارد
- افزودن شربت قند یا گلوکز به عسل طبیعی برای افزایش حجم.
- تغذیه زنبورها با شربت قند به‌جای گل‌های طبیعی.
- استفاده از رنگ‌ها و طعم‌دهنده‌های مصنوعی.
در برخی موارد حتی دیده شده که هیچ زنبوری در فرآیند تولید دخیل نبوده و تمام عسل به‌صورت شیمیایی ساخته شده است.
