عسل ماده شیرین طبیعی است که توسط زنبورهای عسل از شهد گیاهان تولید می شود و منبع بسیار خوبی از انرژی است و حاوی مواد مغذی، ویتامین ها و اسیدهای مختلف است. عسل ها انواع مختلفی دارند از جمله می توان به عسل کوهی، عسل طبیعی، عسل تغذیه ای، عسل مصنوعی، و عسل سمی اشاره کرد.با وجود انواع مختلف عسل در بازار تشخیص عسل طبیعی از عسل تقلبی مشکل شده است. بیشتر فروشندگان عسل، برای اینکه وزن عسل را بالا ببرند به عسل خالص شکر اضافه می کنند. و عسل تقلبی را به جای عسل طبیعی در بازار به فروش می رسانند. با ما همراه باشید تا در این مقاله نحوه تشخیص عسل طبیعی را برای شما شرح دهیم.
فهرست مطالب
- به چه عسلی طبیعی می‌گوییم؟
- معرفی انواع عسل غیرطبیعی یا تقلبی
- بهترین روش های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی چگونه است؟
- نحوه تشخیص عسل طبیعی در خانه چگونه است؟
- تشخیص عسل کوهی چگونه است؟
- سخن پایانی و سوالات متداول
به چه عسلی طبیعی می‌گوییم؟
عسل طبیعی به شهد گل‌هایی گفته می‌شود که زنبور پس از تغذیه از گیاهان مختلف، آن را فرآوری و تغلیظ کرده و در کندو ذخیره کرده باشد. در صورتی که زنبوران به جای شهد گل‌ها و گیاهان از قند سفید و یا شکر و یا انواع آب میوه‌ها تغذیه کرده باشند محصول آن را نمی‌توان عسل طبیعی نامید. پس علاوه بر اینکه عسل را باید زنبور تولید کرده باشد، طبیعی بودن منبع شهد نیز فاکتور مهمی است که عسل طبیعی را از غیرطبیعی متمایز می‌کند.
نکته: عسل طبیعی با عسل ارگانیک متفاوت است. عسل طبیعی ممکن است ارگانیک باشد یا نباشد.
معرفی انواع عسل غیرطبیعی یا تقلبی
برای تشخیص عسل طبیعی از غیر طبیعی ابتدا باید بدانیم که روشهای تولید عسل تقلبی به چه صورت است، زیرا که روشهای تشخیص هر کدام از آنها متفاوت خواهد بود. به طور کلی ۳ روش برای ایجاد عسل تقلبی وجود دارد و تمامی عسل‌هایی که به صورت تقلبی در بازار وجود دارد جزو یکی از همین سه دسته هستند. البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله معجزه‌ای به‌نام عسل آویشن را بخوانید.
۱. عسل تغذیه‌ای
در این روش کندودار در کنار تغذیه زنبوران از شهد گل‌ها و گیاهان، آنها را با انواع مواد مصنوعی مانند شکر، قند، شیره خرما و یا حتی شیرین‌کننده‌های صنعتی مانند ساخارین تغذیه می‌کند. در این حالت عسل را زنبور تولید می‌کند اما منبع شهد طبیعی نیست.
این کار به این علت صورت میگیرد که زنبور در این شیوه (تغذیه با مواد مصنوعی) عسل بیشتری تولید می‌کند و به اصلاح بارگیری کندو افزایش چشم‌گیری پیدا می‌کند. این روش یک روش غیر مستقیم در تولید غیرطبیعی است.
البته ممکن است زنبوردار برای حفظ زنبورها در برخی از فصل‌های سال که گل و گیاه در منطقه وجود ندارد، اقدام به تغذیه مصنوعی آنها کند، که در این صورت مانعی وجود ندارد. اما نباید این عسل به عنوان عسل طبیعی به فروش برسد و تنها باید به عنوان تغذیه زنبوران در فصل سرما باشد.
۲. عسل مخلوط
در این روش فروشنده و یا زنبوردار برای اینکه حجم عسل را زیاد کند، عسل را مستقیما با مواد گلوکزی (شربت قند و شکر) و یا شیره‌ی میوه‌ها مخلوط می‌کند و به عنوان عسل خالص عرضه می‌کند.
از آنجایی که ورود هرگونه مواد خارجی به داخل عسل (بخصوص اگر در ترکیب آنها آب باشد)، باعث تخمیر و ترش شدن آن می‌شود و به طبع برای خریدار قابل تشخیص است، درصد تولید این نوع از عسل بسیار پایین است. چون با این کار همان مقدار عسل طبیعی نیز از بین می‌رود.
۳. عسل کاملا تقلبی
در این شیوه عسل حاصل شده به طور کامل مصنوعی بوده و از تغلیظ شیره‌ی برخی از میوه‌ها مانند خرما، توت و حتی گاهی ملاس چغندر یا از حرارت دادن مواد گلوکزی ( شربت قند) و مواد نشاسته‌ای برای قوام آن ساخته می‌شود.در بعضی موارد برای ایجاد طعم و بو نیز از برخی از اسانس‌های شبیه به عسل استفاده می‌شود تا طعم و بویی شبیه به آن را پیدا کند.
بهترین روش های تشخیص عسل طبیعی از تقلبی چگونه است؟
روشهای زیادی برای تشخیص عسل وجود دارد اما بهترین و مطمئن ترین روش برای تشخیص آزمایش است. در آزمایش عسل پارامترهای زیادی از جمله میزان ساکارز، میزان رطوبت موجود در عسل و .. بررسی می شوند.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله عسل بخورید، لاغر شوید را بخوانید.
تشخیص عسل طبیعی در آزمایشگاه
همان طور که در بالا به آن اشاره کردیم مطمئن ترین راههای تشخیص عسل طبیعی آزمایش در آزمایشگاه است اما در آزمایشگاه چه پارامترهایی مورد آزمایش قرار می گیرند.
رطوبت موجود در عسل
عسلی که دارای رطوبت زیاد است به آسانی تخمیر می زند و خراب می شود هرچه رطوبت موجود در عسل کمتر باشد عسل دیرتر خراب می شود. استاندارد رطوبت موجود در عسل بر اساس سازمان جهانی بین 18 تا 18.5 درصد است. اما سازمان ملی ایران رطوبت موجود در عسل را تا 20 درصد مجاز می دانند.
اندازه گیری میزان ساکاروز موجود در عسل
اندازه گیری میزان ساکارز موجود در عسل یکی از پارامترهایی است که در آزمایشگاه بسیار مورد توجه است. زیرا بسیاری از سودجویان و افراد متقلب به عسل برای اینکه حجم آن افزایش پیدا کند شکر اضافه می کنند یا برای تغذیه زنبورها به آن ها مقدار زیادی آب و عسل می دهند. مقدار ساکارز موجود در عسل باید بین 3 تا 5 درصد باشد و ساکارز 5 درصد در ایران نیز استاندارد می باشد.
اندازه گیری نسبت فروکتوز به گلوکز
نسبت میزان فروکتوز به گلوکز بین 1 تا 1.2 می باشد. در صورتی که عسل طبیعی باشد و جهت تغذیه زنبورها به آن ها مواد قندی داده نشود میزان فروکتوز 38 درصد و گلوکز 30 درصد است اما برای زنبورهایی که از قند تغذیه کرده باشند کمتر از ./95 درصد است. استاندارد ملی ایران 90 درصد را به عنوان حداقل استاندارد پذیرفته است.
تعیین فعالیت دیاستازی
این پارامتر برای کیفیت عسل در نظر گرفته می شود. اگر دیاستازی عسل مثبت باشد نشانه آن است که عسل تازه است و این عسل حرارت ندیده است. حداقل میزان دیاستازی عسل 8 است.
اندازه گیری هدایت الکتریکی
یکی دیگر از فاکتورهای آزمایش عسل میزان هدایت الکتریکی است. این فاکتور به میزان خاکستر و اسید موجود در عسل بستگی دارد. استاندارد هدایت الکتریکی در عسل حداکثر باید ./8 میلی زیمنس بر سانتی متر باشد. عسل هایی که مخلوطی هستند میزان هدایت آن ها بیشتر است.
تعیین هیدروکسی متیل فورفورال (HMF)
هیدروکسی متیل یک فاکتور مهم در تعیین کیفیت عسل است. و همچنین حرارت دیدن عسل را نیز نشان می دهد. عسل تازه هیدروکسی متیل ندارد. اما هرچه عسل بیشتر بماند هیدروکسی متیل آن بیشتر می شود. سازمان استاندارد ایران و اروپا میزان استاندارد هیدروکسی متیل موجود در عسل را 40 میلی گرم در هر کیلوگرم مجاز کرده است.
اندازه گیری خاکستر یا مواد معدنی
در آزمایش عسل مواد معدنی موجود در عسل بررسی می شود. عسلک از ترشحات حشرات و یا شته ها درست می شود اما عسل منشا گیاهی دارد. و معیار خاکستر به عنوان فاکتور تعیین کیفیت در نظر گرفته می شود.
مواد جامد غیر قابل حل در آب
برای تعیین ناخالصی بیش از حد عسل مواد جامد غیر قابل حل را نیز آزمایش می کنند حداکثر مقدار مجاز مواد جامد غیر محلول در عسل با سانتریفیوژ ۱ /۰ گرم در ۱۰۰ گرم عسل تعیین شده است. هرچند در عسل استخراج شده مقدار این مواد بین ۰۵ /۰ تا ۰۰۵ /۰ گرم در ۱۰۰ گرم است. یکی از مواد مهم جامد موجود در عسل موم است.
اندازه گیری اسیدیته آزاد
استاندارد ملی ایران میزان اسیدیته آزاد موجود در عسل را حداکثر 40 میلی اکی والان پذیرفته اند. این اسیدیته در مزه خاص عسل تاثیر دارند. اسید موجود در عسل همچنین در رشد میکروب ها تاثیر دارند.
اسیدهای دیگری نیز در عسل وجود دارند که عبارتند از:
- اسید استیک
- اسید بوتریک
- اسید سیتریک
- اسید فرمیک،اسید فسفریک
- اسید سوکسینیک
- اسید اکسالیک
- اسید لاکتیک
- اسید مالیک
- اسید پیروگلوتامیک
مقدار این اسیدها متغیر است. اگر میزان این اسیدها از حد مجاز بیشتر باشد در نا خالص بودن عسل تاثیر دارد.البته برای کسب اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله درباره عسل گون را بخوانید.
قندهای احیا قبل هیدرولیز
میزان قند احیا شده در عسل طبیعی باید بالای 70 گرم باشد. اما استاندارد ملی آن را 65 گرم تعیین کرده است.
نحوه تشخیص عسل طبیعی در خانه چگونه است؟
یکی از روشهای تشخیص عسل طبیعی در خانه، طعم و مزه آن است. عسل طبیعی دارای طعم خاص و بوی مطبوع است هرچند بعضی از فروشندگان عسل برای اینکه عطر و طعم خوب داشته باشد به آن اسانس اضافه می کنند. عسل هنگام خوردن به راحتی در دهان آب می شود. عسلی که دارای شکر است در دهان زبر است و به راحتی شکر آن احساس می شود. همچنین رنگ عسل طبیعی مات است.
عسل طبیعی شل است چون مقدار شکر آن کم است. روش دیگر تشخیص عسل در منزل استفاده از زرده تخم مرغ است چنانچه مقداری عسل را روی زرده عسل خام بریزید زرده تخم مرغ حالت پخته شده به خود می گیرد. یکی دیگر از راههای تشخیص آن مات بودن آن است عسل طبیعی مات است. و اگر در داخل شیشه باشد نمی توانیم به راحتی طرف دیگر شیشه را ببینیم.
تشخیص عسل طبیعی با کبریت
با استفاده از کبریت روشن نیز می توانیم به طبیعی بودن عسل پی ببریم. اگر کبریت را روشن کرده و در داخل عسل بندازیم عسل طبیعی به راحتی آتش میگیرد. اما اگر عسل طبیعی نباشد به راحتی آتش نمی گیرد. البته می توان گفت که این روش هیچ پشتوانه علمی ندارد. اما بعضی از افراد از آن استفاده می کنند.
تشخیص عسل طبیعی با سرکه
روش دیگر تست عسل طبیعی با سرکه است. در این روش چند قطره را با مقداری آب مخلوط کرده و مقداری عسل نیز به آن اضافه می کنیم. در صورتی که ماده به دست آمده به شکل فوم در آمد این عسل تقلبی است.
روش تشخیص عسل طبیعی با آب
یکی از روشهای تشخیص عسل طبیعی استفاده از آب است. وقتی مقداری از عسل را در آب سرد بریزید. عسل تقلبی به راحتی در آب حل می شود. اما عسل طبیعی حالت چسبندگی خود را حفظ کرده و دیرتر در آب حل می شود. و به قاشق می چسبد. هرچند حل شدن عسل به مقدار رطوبت آن نیز بستگی دارد و اگر رطوبت آن زیاد باشد زودتر در آب حل می شود. البته با این روش نیز عسل های مرکبات، بهارنارنج، جنگلی و زیرفون که کاملا طبیعی هستند اما به دلیل شرایط آب و هوایی منطقه ای که در آ برداشت می شود دارای رطوبت زیادی هستند و به راحتی در آب حل می شوند با این روش این نوع عسل ها تقلبی محسوب می شوند.
تشخیص عسل کوهی چگونه است؟
عسل کوهی مانند عسل طبیعی در داخل کندوها درست نمی شود. این عسل را زنبورها در داخل تنه درختان یا در صخره ها درست می کنند. تشخیص آن نیز بسیار سخت است. زنبورهایی که این عسل را تهیه می کنند به زنبورهای وحشی معروف هستند و دارای نژاد های مختلفی هستند.
موم عسل کوهی نرم تر از عسل طبیعی است. و همچنین به دلیل کوچک بودن جسته زنبورهای وحشی ایران، حجره های این عسل از عسل طبیعی کندو کوچکتر است.
قیمت عسل کوهی
عسل کوهی اگر واقعا خالص باشد بسیار با ارزش است. و قیمت آن بسته به مناطق مختلف متفاوت است. قیمت این عسل ها در بازار آزاد از 300 هزار تا 3 میلیون تومان متفاوت است.
تشخیص عسل طبیعی از شکری
برای تشخیص عسل طبیعی از عسل شکری کافی است آن را در دهان بگذارید. عسل طبیعی به راحتی آب می شود در حالی که عسل شکری، دانه های شکر را می توانیم به راحتی در دهان احساس کنیم.
شکرک زدن
شکرک زدن یا رس بستن، یکی از اختلاف هایی است که بین خریداران و فروشندگان عسل وجود دارد. خریداران عسل شکرک زدن را نشانه تقلبی بودن می دانند در صورتی که فروشندگان شکرک را نشانه طبیعی بودن و اصل بودن عسل می دانند.
عسل وقتی مدتی در شیشه می ماند خود به خود شکرک می زند و به شکل روغن نباتی در می آید. اگر شکرک زده را مدتی در آب ولرم قرار دهیم به راحتی به شکل اول برمی گردد. اما مواظب باشید که آن را در آب داغ قرار ندهید چون آب داغ خواص عسل را از بین می برد.
سخن پایانی
شما در این مقاله با انواع عسل غیرطبیعی یا تقلبی آشنا شدید. همچنین از تشخیص غیرطبیعی یا تقلبی آگاه شدید. اگر سوال یا نظری دارید آن را در کامنت مطرح کنید تا در اسرع وقت توسط ما جواب داده شود.
سوالات متداول
اگر چه عسل طبیعی شکرک می زند اما در صورتی که زنبور عسل از آب و شکر هم تغذیه کند امکان دارد که عسل شکرک بزند. پس هر شکرک زدنی دلیل بر طبیعی بودن آن نیست.
عسل هایی که در مغازه ها هستند تصفیه شده هستند بسیاری از فروشندگان عسل برای جلوگیری از شکرک زدن و برای اینکه عسل به راحتی در ظرف جا بگیرد آن را تصفیه می کنند. در تصفیه عسل گرده گل و بال های زنبور و … نیز گرفته می شود.
